Autor: Maciej Major (speedway.info.pl)

W październiku 2005 r. sport żużlowy wrócił do Poznania po dziesięcioletniej przerwie. 9 października 2005 r. rozegrano finałowy turniej eliminacyjny do IMŚ amatorów, a 23 października odbył się indywidualny turniej SPORTINGBET CUP z udziałem zawodowców.

Wiosną 2004 r. powstało Poznańskie Stowarzyszenie Żużlowe, a pod koniec 2005 r. zgłoszono drużynę PSŻ-u Poznań do rozgrywek II ligi i zakontraktowano pierwszych czterech zawodników.Zmagania ligowe drużyny z Golęcina kibice obserwowali nieprzerwanie przez sześć sezonów do 2011 r., po czym wycofano poznańską drużynę z rozgrywek.

Po kolejnej reaktywacji sportu żużlowego zorganizowano w Poznaniu w 2015 r. cykl trzech turniejów pod nazwą Lotto Poznań Speedway Cup, którego zwycięzcą został Marcin Jędrzejewski. W 2016 roku na stadionie Olimpii swoje mecze w roli gospodarza w najwyższej klasie rozgrywkowej odjechali żużlowcy Betardu Sparty Wrocław. W następnym sezonie, ekipa ze stolicy Wielkopolski występująca pod nazwą Naturalna Medycyna PSŻ Poznań zajęła czwarte miejsce po rundzie zasadniczej i awansowała do fazy play off.Wcześniej drużyna ligowa z grodu Przemysława występowała w rozgrywkach II-ligowych w 1991 r. pod nazwą „Polonez”, a ostatni turniej żużlowy przed inauguracją w 2005 r. odbył się w 1995. Był nim EB CUP.

Pierwszym był Ziółkowski

Historia speedwaya w grodzie Przemysława sięga lat 30. XX wieku. Nie było jeszcze rozgrywek ligowych w naszym kraju, ale odbywały się turnieje indywidualne pod rangą mistrzostw Polski, jak to miało miejsce w Mysłowicach w 1932 i w Bydgoszczy w 1935 r. Rywalizowano najprawdopodobniej w 4 klasach: 125, 250, 350 i powyżej 350 ccm. W Mysłowicach wicemistrzem Polski został Alfons Ziółkowski, zawodnik Unii Poznań. Natomiast w stolicy Wielkopolski rozgrywano turnieje indywidualne o Złoty Kask na torach: ziemnym na Woli i na trawiastym na Ławicy.

Po wojnie sport żużlowy odradzał się w naszym kraju. W 1946 r. prawdopodobnie nie rozegrano żadnych zawodów na owalnym torze w Poznaniu, ale gród Przemysława reprezentowała w Polsce drużyna, w skład której wchodzili: słynny Jerzy Mieloch, Franciszek Nowacki, Feliks Klimaszyk i Jan Kaźmierczak. 13 kwietnia 1947 r. na stadionie na poznańskim Dębcu odbył się turniej indywidualny z okazji inauguracji sezonu motocyklowego, którego organizatorem była miejscowa Lechia. Wystartowało 47 zawodników z 10 klubów. Rozegrano 25 biegów eliminacyjnych i 6 finałowych. W obecności kilkunastu tysięcy widzów zwycięzcami poszczególnych klas zostali: 100 ccm – Józef Olejniczak (LKM Leszno), 130 ccm – Bolesław Dobrowolski (LKM Leszno), 200 ccm – Tadeusz Rutkiewicz (LKM Leszno), 250 ccm – Feliks Klimaszyk (Unia Poznań), 350 ccm – Marian Nowacki (MK Rawicz), powyżej 350 ccm – Franciszek Nowacki (MK Rawicz). W 1948 r. zainaugurowano rozgrywki ligowe w naszym kraju, do których zgłosiło się 16 drużyn. Dziewięciozespołową ekstraklasę wyłoniono podczas wstępnych eliminacji. Każda drużyna liczyła po trzech zawodników (plus jeden rezerwowy). Zawody odbywały się w formie trójmeczów, a punktacja była taka jak obecnie. Każda drużyna miała do rozegrania cztery 9-biegowe trójmecze. Zawodnicy nie startowali na takich motocyklach jak obecnie lub choćby podobnych lecz na odpowiednio przystosowanych.

Poznań, w pierwszym sezonie zawodów drużynowych, reprezentowały dwie ekipy: Unia i Lechia. Zawodnikami Unii byli: Czesław Frąckowiak, Roman Klimaszyk i Jan Kaźmierczak, natomiast barw Lechii bronili: Czesław Balcer, Konrad Bukowski i Florian Stencel. Jednak obie poznańskie drużyny nie posiadały własnych obiektów. W Lasku Golęcińskim pierwsze zawody rozegrano 5 września 1948 r., ale nie był to obiekt, który przypominałby ten dzisiejszy.

Tabela sezonu 1948:

1. Polonia Bytom 4   11   83
2. RKM Rybnik 4   11   76
3. Polonia Bydgoszcz 4   10   89
4. Pogoń Katowice 4   8   59
5. Legia Warszawa 4   7   65
6. Lechia Poznań 4   7   62
7. CTCiM Częstochowa 4   6   58
8. SSM Gdynia 4   6   54
9. Unia Poznań 4   5   41

źródło: Express Poznański 1995

Epoka Smoczyka

W 1948 r. w Okręgu Poznańskim utworzono Poznańska Ligę Okręgową  (PLO), która istniała do 1955 r. Zawodnicy startowali na tzw. maszynach przystosowanych, a system rozgrywek był zbliżony do I i II ligi. Z Poznania do rozgrywek zgłosiły się dwie drużyny: HCP i ZZK, jednak ta druga ekipa wycofała się z rywalizacji po pierwszej rundzie i zastąpiona została przez Unię Zielona Góra. Z kolei HCP nie odegrała znaczącej roli w rozgrywkach, zajęła ostatnie 9 miejsce w tabeli i sekcja została rozwiązana.

HCP reprezentowali: Z. Antkowiak, Jarzębowski, Modrzyński, a team ZZK: I. Czerniak, M. Makowski, L. Jankowski i R. Świtała.

Tabela PLO w sezonie 1948:

1. MK II Rawicz 4   12
2. LKM II Leszno 4   11
3. Unia Chodzież 4   9
4. Unia Gniezno 4   9
5. Unia Gostyń 48
6. Unia Gorzów 4   6,5
7. Unia Zielona Góra 4   5,5
8. SKS Śrem 4   5
9. HCP Poznań 4   4

W 1949 r. bezkonkurencyjnym na polskich torach był legendarny Alfred Smoczyk. Wówczas rozegrano
w Poznaniu dwa turnieje i w obu największą gwiazdą był właśnie leszczynianin.Pierwszą rywalizacją był turniej indywidualny, który odbył się 3 lipca i wygrał go Smoczyk z dorobkiem 16 pkt. ustanawiając przy okazji rekord toru wynoszący 1:36,8. Na drugim miejscu uplasował się Józef Olejniczak (LKM Unia Leszno), który wywalczył 15 pkt., a na trzecim znaleźli się z 14 pkt. Stefan Maciejewski i Ludwik Rataj (obaj KM Ostrów).
25 września 1949 r. odbył się w Poznaniu trójmecz z udziałem Unii Leszno, KM Ostrów i KM Rawicz. W zawodach również wystąpił Alfred Smoczyk, który poprawił swój rekord toru wynoszący od tej pory 1:33,0. Trójmecz wygrała Unia Leszno – 23 pkt. przed KM Ostrów 21 pkt. i KM Rawicz 9 pkt.Do II-ligowej rywalizacji w 1949 roku również przystąpiły dwie drużyny. Unia Poznań w składzie: Kaźmierczak, Baranowski i Wilczyński oraz Lechia Poznań, którą reprezentowali: Woźniak, Żmuda i Grudziak. Jednak Lechia zajęła ostatnie miejsce w lidze i jak to miało miejsce w przypadku HCP sekcja została rozwiązana.

Tabela II ligi w sezonie 1949:

1. CTCiM Częstochowa 4   11   91
2. Polonia Bydgoszcz 4   11   89
3. Związkowiec Gdańsk 4   10   67
4. RTKM Rzeszów 4   9   79
5. Unia Chodzież 4   7,5   54
6. Unia Poznań 4   6   54
7. MK II Rawicz 3   4,5   34
8. DKS Łódź 3   3   26
9. Lechia Poznań 3   3   25

Trzy drużyny

Na początku lat 50-tych były w Poznaniu trzy kluby żużlowe.W 1950 roku w II lidze wystąpiła Unia Poznań, której barwy reprezentowali: Cz. Frąckowiak, E. Wilczyński, W. Zieliński i J. Kaźmierczak. Ekipa ta uplasowała się na piątym miejscu w tabeli wśród dziewięciu zespołów.Warto w tym miejscu zaznaczyć, że od 1950 roku wprowadzono kolory kasków, a zawodnicy startowali po czterech w każdym wyścigu. Drużyny liczyły po czterech zawodników plus rezerwowy, a zawody składały się z 12 wyścigów.

Dwie pozostałe drużyny ze stolicy Wielkopolski wystąpiły w Poznańskiej Lidze Okręgowej. Były nimi: Gwardia Poznań oraz Kolejarz Poznań. Skład Gwardii stanowili: K. Bukowski, Z. Witucki, B. Krawczyk i B. Olewski, natomiast Kolejarza reprezentowali: E. Siwek, K. Leszczyński, R. Świtała, F. Kabus.

Tabela II ligi w sezonie 1950:

1. Polonia Bydgoszcz 4   11
2. CTCiM Częstochowa 4   11
3. Legia Warszawa 4   9
4. Związkowiec Gdańsk 4   8
5. Unia Poznań 4   8
6. Gwardia Rzeszów 4   7
7. Unia Chodzież 3   5
8. Gwardia Łódź 4   4
9. Gwardia Krotoszyn 2   0

 

Tabela PLO w sezonie 1950

1. Unia II Leszno 4   12
2. Gwardia Gorzów 4   10,5
3. Stal Z. Góra 4   9,5
4. Włókniarz Piła 4   8,5
5. Gwardia Poznań 4   7
6. Stal II Ostrów 4   6,5
7. Związkowiec Gniezno 4   6
8. Stal Gorzów 4   5,5
9. Kolejarz Poznań 4 3,5

W 1951 roku zlikwidowana została II liga w związku z czym zawodnicy ścigali się albo w ekstraklasie na typowych motocyklach żużlowych (Jawy, Jeepy) albo w lidze okręgowej na motocyklach przystosowanych.W związku z reorganizacją Unia Poznań wystąpiła w Poznańskiej Lidze Okręgowej, którą podzielono na dwie grupy: A i B.Unia razem z Gwardią walczyły w grupie A, a w grupie B rywalizowały Kolejarz Poznań i Budowlani Żabikowo. Najmniejsze zmiany kadrowe w stosunku do poprzedniego sezonu nastąpiły w Kolejarzu, w którym F. Kabusa zastąpił N. Świtała.

Składy pozostałych ekip przedstawiały się następująco:

Unia Poznań – A. Baranowski, Cz. Frąckowiak, W. Zieliński i Szubczyński;

Gwardia Poznań – B. Olewski, R. Ciesielski, F. Stencel;

Budowlani Żabikowo – Gierdal, Janecki, Wichłacz, Skrok i Cegiełka.

Tabela grupy A PLO w sezonie 1951:

1. Włókniarz Piła 4   11   73
2. Unia II Leszno 4   10,5   74
3. Stal I Gorzów 4   10   79
4. Unia Poznań 4   8   65
5. Gwardia Krotoszyn 4   7,5   60
6. Gwardia Gorzów 4   7,5   58
7. Stal Z. Góra 4   7   54
8. Stal II Ostrów 4   6,5   50
9. Gwardia Poznań 4   3   34

Tabela grupy B PLO w sezonie 1951:

1. Gwardia Śrem 4   11   89
2. Spójnia II Wrocław 4   11   74
3. Kolejarz Poznań 4   9,5   64
4. Kolejarz Piła 4   8,5   74,5
5. Ogniwo Wągrowiec 4   8   57,5
6. Stal II Gorzów 4   6,5   54,5
7. Budowlani Żabikowo 4   6   49
8. Spójnia Gniezno 4   5,5   41,5
9. Stal Wrocław 4   3   30

źródło: Express Poznański 1995